Przyroda Śląska: OCHK Bory Niemodlińskie

Bory Niemodlińskie to pozostałość dawnej Przesieki Śląskiej – pasa gęstych lasów, aż do późnego średniowiecza niezamieszkanych, niegdyś stanowiących naturalną strefę obronną i granicę pomiędzy Dolnym a Górnym Śląskiem. To obecnie największy kompleks leśny lewobrzeżnej części dorzecza górnej Odry.

Obszar Chronionego Krajobrazu Bory Niemodlińskie składa się w 60% z lasów (około 48,19 tys. ha) i mieści się na terenie 12 opolskich gmin. Ten kompleks leśny położony jest na Równinie Niemodlińskiej pomiędzy dolinami Nysy Kłodzkiej a Odry na falistej i równinnej wysoczyźnie polodowcowej poprzecinanej dolinami rzecznymi, która urozmaicona jest borami bagiennymi, torfowiskami, ostańcami denudacyjnymi oraz zespołami wydm. Tym samym Bory dysponują dużą różnorodnością siedliskową, choć brak przy tym ciągłości jednorodnego kompleksu leśnego. Dodatkowym atutem przyrodniczym tego obszaru jest liczba zbiorników wodnych, które w sumie zajmują powierzchnię 807 hektarów. Głównie są to stawy rybne.

Większa część Borów Niemodlińskich znajduje się z zlewni prawobrzeżnego dopływu Nysy Kłodzkiej – Ścinawy Niemodlińskiej. Jedynie północno-wschodnia część odwadniana jest przez Prószkowski Potok wpadający do Odry. Na terenie Boru znajduje się jeszcze rzeka Biała.

Drzewostan w rezerwacie przyrody Jaśkowice. Źródło: wikimedia commons.

Bory Niemodlińskie obecnie w większej części składają się z lasów gospodarczych, jednak w wielu miejscach zachowały się enklawy lasów o dużej długości trwania. Oprócz nich występują tutaj duże kompleksy stawów i zbiorowisk łąkowych. W skład Borów Niemodlińskich wchodzi także kilka umiejscowionych na ich terytorium rezerwatów: Prądy, Złote Bagna, Jaśkowice, Jeleni Dwór, Blok, Przysiecz oraz Staw Nowokuźnicki. Występuje tu także w sumie kilkadziesiąt pomników przyrody oraz użytków ekologicznych.

Do siedlisk chronionych na tym obszarze zalicza się:

• Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji;
• Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea);
• Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporio;
• Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion);
• Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum);
• Kwaśne dąbrowy (Quercetea robori-petraeae);
• Bory i lasy bagienne;
• Łęgi wierzbowe, topolowe olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe).

Na tym obszarze stwierdzono występowanie 19 gatunków chronionych roślin (7 częściowo i 12 ściśle). Należą do nich aldrowanda pęcherzykowata (Aldrovanda vesoculosa), kotewka orzech wodny (Trapa natans), salwinia pływająca (Salvinia natans), grzybienie białe (Nymphaea alba), grążele żółte (Nuphar lutea). Spotkamy na terenie Boru także takie rośliny jak podkolana biała, gnieźnik leśny, barwinek pospolity, wawrzynek wilcze łyko, konwalia majowa, przebiśnieg czy lilia złotogłowa.

Drzewa reprezentowane są przez typowe gatunki należące do lasów mieszanych: dąb bezszypułkowy, świerk, sosna, grab, jodła oraz modrzew europejski, a w  runie spotykamy borówkę czarną, trzcinnik leśny, konwalijkę dwulistną i szczawik zajęczy.

Występuje tu 181 gatunków kręgowców chronionych, w tym:

• ryby – 2 gatunki chronione;
• płazy – 13 gatunków chronionych (w tym 2 częściowo);
• gady – 5 gatunków chronionych;
• ptaki – 139 gatunków chronionych oraz 150 gatunków ptaków lęgowych;
• ssaki – 25 gatunki chronionych.

Wśród ptaków występujących na terenie Borów Niemodlińskich, a chronionych w skali kraju występują: derkacz (Crex crex), bielik (Haliaeetus albicilla), kania czarna (Milvus migrans), kania ruda (Milvus milvus), bączek (Ixobrychus minutus), zielonka (Zapornia parva), włochatka (Aegolius funereus), podgorzałka (Aythya nyroca). Siedliska lęgowe maja tutaj łabędzie nieme, gęsi gęgawy, mewy śmieszki, bociany czarne i cietrzewie. Interesujące pod względem ornitologicznym jest występowanie sowy włochatki, która normalnie zasiedla tereny górskie.

Wśród ssaków chronione są Mopek (Barbastella barbastellus), Nocek duży (Myotis myotis), Wydra (Lutra lutra), a wśród płazów Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus), Kumak nizinny (Bombina bombina). Występuje tutaj także żmija zygzakowata, padalec (Anguis fragilis) czy koza (Cobitis taenia). Niestety wiele gatunków zwierząt na terenie Borów zniknęło całkowicie lub występuje jedynie w niewielkich koloniach, zmniejszając ich bioróżnorodność. Należą do nich między innymi żółw błotny (Emys orbicularis) i rybitwa czarna (Childonias niger).

Szczególnie wydry, a także traszki i kumaki, dzięki licznym terenom podmokłym i zbiornikom wodnym, znalazły tutaj doskonałe warunki do bytowania. Wydry występują na kilkunastu terytoriach osadniczych, a ich populacja w okresie rozrodczym osiąga wielkość kilkudziesięciu osobników.

Czerwonym kolorem zaznaczony przebieg dawnej Przesieki Śląskiej.