Rożnów – egipski grobowiec

Piramida w Rożnowie (dawnym Rosen) pełni tę samą rolę, co słynne egipskie piramidy, jest więc grobowcem. W tym wypadku nie pochowano jednak w środku faraonów, a członków rodziny VON EBEN UND BRUNNEN.

Rożnów to niewielka miejscowość położona około 12 kilometrów na północny zachód od Kluczborka. W źródłach pisanych osada w tym miejscu wspomniana jest po raz pierwszy w 1366 roku, kiedy to książę brzeski LUDWIK I nadał miejscowe dobra KONRADOWI FRANKENBERGOWI. W XVIII wieku wieś była podzielona na dwa majątki ziemskie – Rożnów Górny i Dolny. Freiherr CARL ADOLF AUGUST VON EBEN UND BRUNNEN, właściciel dóbr rożnowskich i generał w pruskiej armii, pod koniec lat 70. XVIII wieku postanowił wybudować w tym miejscu rodzinny grobowiec.

Zlecił on więc zaprojektowanie takowego pracowni jednego z najważniejszych architektów w historii Prus – Ślązakowi CARLOWI GOTTHARDOWI LANGHANSOWI (1732–1808) – wielkiemu piewcy klasycyzmu w architekturze. Jego najsłynniejszym dziełem stała się Brama Brandenburska w Berlinie. Langhans zaprojektował wiele gmachów rządowych, sakralnych, pałaców i innych budynków, między innymi także na Śląsku:

• klasycystyczny gmach zakładu dla ubogich z fundacji króla Fryderyka II w Kluczborku (1778 );
• Kościół Łódź Chrystusowa w Głogowie (1773);
• pałac Hatzfeldtów we Wrocławiu (1773);
• pałac rodziny von Saurm w Samotworze (1781);
• pałac i park rodziny Saurma-Hoym w Brzegu Dolnym (1785–1788);
• pałac rodziny Wallenberg-Pachaly we Wrocławiu (1787);
• kościół ewangelicki w Wałbrzychu (1788);
• kościół ewangelicki w Dzierżoniowie (1798);
• rozbudowa pałacu królewskiego we Wrocławiu (1797);
• pałac w Maciejowie (1800).

Grobowiec w Rożnowie to nie jedyna budowla Langhansa w kształcie piramidy. W latach 1791–1792 wraz z architektem ANDREASEM LUDWIGIEM KRÜGEREM zaprojektował podobną budowlę w Nowym Ogrodzie w Poczdamie. Inną piramidę Langhans zbudował także we Wrocławiu – nie przetrwała ona jednak zawieruchy dziejowej.

Fascynacja kulturą i architekturą starożytnego Egiptu była już w drugiej połowie XVIII wieku szeroko rozpowszechniona, a grobowce faraonów stały się niemal ikoniczne. Początki tej fascynacji sięgały wyprawy Napoleona Bonaparte do Egiptu. Samo zjawisko otrzymało zaś nazwę Egyptian Revival. Wykorzystywali to europejscy architekci. W zamyśle grobowce w kształcie piramid miały pełnić podobną rolę, co te oryginalne – egipskie, a więc sprawić, że złożone doczesne szczątki zmarłych, miały ulec mumifikacji – sposobem na umożliwienie zaistnienia takiego procesu było zapewnienie odpowiedniej wentylacji we wnętrzu budowli, poprzez umieszczenie dwóch przeciwległych, otwieranych okien.

W sumie w grobowcu w Rożnowie pochowano co najmniej 28 osób:

• 10 mężczyzn;
• 12 kobiet;
• 4 dzieci,

płci reszty nie potwierdzono. Wszystkie te osoby pochowano w piramidzie w latach 1780–1830.

Na pewno do grobu złożono następujące osoby:

• CHRISTIAN VON MÖHRING (w 1780 roku), teść Carla Adolfa Augusta von Eben und Brunnen oraz jeden z generałów pruskich oddziałów konnych;
• ANNA VON MÖHRING, de domo RASKOWSKY(w 1782 roku), teściowa Carla Adolfa Augusta von Eben und Brunnen;
• GOODMAN GOTTFRIED FRIEDRICH VON EBEN UND BRUNNEN (w 1785 roku), wuj Carla Adolfa Augusta von Eben und Brunnen;
• Kapitan HANS ADOLF VON EBEN UND BRUNNEN (w 1789 roku), ojciec Carla Adolfa Augusta von Eben und Brunnen;
• Freiherr Carl Adolf August von Eben und Brunnen (w 1800 roku).

Zdjęcie przedstawiające grobowiec w 1937 roku

Grobowiec rodowy von Eben und Brunnen powstał nieopodal dawnego, drewnianego kościoła pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła z XVIII wieku, na ogrodzonym terenie przykościelnym. Budowla jest murowana, a surowiec stanowi kamień i cegła. Fasada nie jest otynkowana a na wysokości około 1/3 całości umieszczono gzyms uskokowy – jedyne poza ryzalitem załamanie kompozycji budowli. W ścianach zachodniej i wschodniej umieszczono dwa eliptyczne otwory. Zwieńczono je gzymsami z cegły, utrzymanymi w stylistyce barokowej.

Grobowiec jest budowlą wolnostojącą, wymurowaną z pruskiej cegły, w najwyższym miejscu osiągająca około 8,5 metra wysokości, o kształcie piramidoidalnym. Wybudowano ją na planie prostokąta o wymiarach 9,60 m na 6,60 m. W ścianie południowej umieszczono ryzalit, w który też znajduje się wejście do środka ujęte pilastrami. Jest ono prostokątnego kształtu ze stalowymi drzwiami dekorowanymi okuciami. Sam ryzalit zakończono gzymsem okapowym, a nakryty jest płaskim dachem, zwieńczonym tumbem z kartuszami herbowymi w formie reliefów. Kartusze herbowe przedstawiają herby rodów, których członkowie złożeni zostali w grobowcu.

Ród von Eben und Brunnen w XIX wieku odsprzedał dobra rożnowskie majorowi DOROTHEUSOWI VON GLADIS. W 1862 roku on z kolei odsprzedał majątek rodzinie VON TREU, która zasiedziała się w Rożnowie do końca II wojny światowej (w 1937 roku właścicielem miejscowych dóbr obejmujących łącznie obszar 1030 hektarów był HUGO VON TREU).

Aż do zakończenia II wojny światowej spokój spoczywających w grobowcu ciał był nienaruszony. Jednak w momencie wkroczenia Armii Czerwonej wiele się zmieniło. Piramida została splądrowana i w znacznej mierze zniszczona. W kolejnych latach włamywali się do niej poszukiwacze, ponoć ukrytych w środku, skarbów. Przez lata całe, niezabezpieczona budowla stała się miejscem libacji alkoholowych i tym podobnych rzeczy. Dopiero w 2005 roku postanowiono uporządkować i zinwentaryzować stary grobowiec w Rożnowie, czego dokonali naukowcy z Zakładu Antropologii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.