Tablica Valesky von Bethusy-Huc, Zdzieszowice

Valeska von Bethusy-Huc była kobietą niezwykłą, pisarką, arystokratką i jak sama przyznawała górnoślązaczką, a także właścicielką Zdzieszowic.

Valeska von Bethusy-Huc urodziła się 15 lipca 1849 roku w rodzinnym majątku Kiełbasin nieopodal Olesna. Jej ojcem był Berthold Alexander von Reiswitz und Kaderžin (1816-1979), a matką Bertha von Reichenbach (1825-1903). Valeska była najstarszą z sześciorga rodzeństwa. Uczyła się w Żaganiu i Berlinie, a w 1869 roku poślubiła grafa Eugena Emmo Bethusy-Huc (1842–1926), z którym miała syna oraz córkę. W prezencie ślubnym młoda para otrzymała od ojca pana młodego wioskę Zdzieszowice, która pozostała w ich posiadaniu, aż do 1906 roku.

Grafina w tajemnicy przed rodziną zaczęła publikować poezję i prozę, często podpisując się jako M. von Reichenbach. Jej opowiadania, zyskujące coraz większą popularność publikowane były w poczytnych czasopismach Über Land und Meer i Daheim. Gdy jej mąż dowiedział się o pisarstwie żony zastrzegł, dla dobra swojej kariery politycznej – należał do konserwatywnej partii reprezentującej interesy pruskich junkrów i przemysłowców, że Valeska musi swoje dokonania pisarskie utrzymywać w tajemnicy. Większość jej czytelników uznawała ją za mężczyznę, dopiero w 1906 roku opublikowała powieść Hans der Pole, która ukazała się pod jej prawdziwym imieniem i nazwiskiem. Większość utworów prozatorskich grafiny była uznawana za Schablonenarbeiten czyli powieści sztampowych i trywialnych, wręcz produkowanych przez autorów, głównie o tematyce miłosnej. Choć podjęła kilka prób odejścia od romansów, na rzecz Zeitromanen, sztuka ta nigdy nie udała jej się w pełni. Jej proza i nazwisko wraz z jej śmiercią w Szwajcarii stały się dość szybko zapomniane.

W czasie swojego życia hrabina opublikowała 26 powieści oraz 20 zbiorów nowel, opowiadań oraz szkiców. Napisała także historię 15 miast śląskich, w tym tych górnośląskich:  Byczyny, Bytomia, Opola, Strzelec Wielkich (dzisiaj Śląskich) oraz Wołczyna. Co ciekawe to jej mężowi Eugenowi Zdzieszowice zawdzięczają swoją największą atrakcję: uruchomił w 1903 roku na przeprawie przez Odrę pierwszy nowoczesny prom towarowy o nośności 8 ton z napędem ręcznym.

Tablica pamiątkowa znajduje się rogu ulicy Franciszka Myśliwca w Zdzieszowicach. W tym miejscu niegdyś znajdował si dworek państwa von Bethusy-Huc. Tablicę stojącą na granitowym postumencie odsłonięto uroczyście 14 czerwca 2009 roku na pamiątkę 160 rocznicy urodzin pisarki. Umieszczono ją tam staraniem działającego w Żyrowej stowarzyszenia Nasze Dziedzictwo.

Dla zainteresowanych historią życia i pisarskiej działalności hrabiny Valeski von Bethusy-Huc polecamy książkę Grażyny Barbary Szewczyk pod tytułem Niepokorna hrabina. Literacka kariera Valeski von Bethusy-Huc. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ślaskiego, 1999.