W hołdzie powstańcom śląskim, Zdzieszowice

Według miejskich legend Zdzieszowice miało do wyboru wybudowanie wiaduktu nad przejazdem kolejowym lub powstanie pomniki ku czci powstańców śląskich. Pomnik stoi, a wiaduktu jak nie było, tak nie ma…

Ten monumentalny pomnik mieści się przy drodze w kierunku Leśnicy, nieopodal zakładów koksowniczych. Przedstawia postać powstańca śląskiego, za którym znajduje się konstrukcja mająca przypominać słońce. Prowadzą do niego marmurowe stopnie. U stóp pomnika znajdowało się miejsce, gdzie w czasach państwowych uroczystości zapalano ogień. Kiedyś powstańce słońce pokryte było blacha miedzianą, która stała się ulubionym skarbem okolicznych handlarzy złomem.

Odsłonięty w 1981 roku Klaudiusz, jak popularnie nazywają pomnik zdzieszowickiego powstańca mieszkańcy ufundowały ówczesne Zakłady Koksownicze “Zdzieszowice”. Treść inskrypcji znajdującej się na monumencie głosi W HOŁDZIE POWSTAŃCOM ŚLĄSKIM.

Monumentalny pomnik Powstańca w Zdzieszowicach. W tle kominy koksowni, jednego z największych zakładów przemysłowych na Opolszczyźnie.

Autorem pomnika jest pochodzący z Gorzowa Śląskiego Jan Borowczak (1931-1984), wybitny rzeźbiarz, który działał na Opolszczyźnie. Domeną Borowczaka stały się monumentalny rzeźby i pomniki, do których zalicza się sześć zrealizowanych projektów artysty:

1. Pomnik Martyrologii Jeńców Wojennych w Łambinowicach (1964). Powstał ze współpracy Borowczaka z Jerzym Beskim, Floriane, Jesionowskim oraz Marianą Nowak. Monument przedstawia znicze (betonowe pylony) z unoszącymi się na nich metalowymi postaciami.
2. Pomnik Martyrologii Robotników Przymusowych w Blachowni Śląskiej koło Kędzierzyna Koźla (1967 rok). Ten odlany w betonie pomnik przedstawia dość nowatorską jak na tamte czasy formę. Pomnik ma przywrócić robotników przemysłowych z zapomnienia. Charakterystyczny jest wygląd poziomej bryły w charakterystyczne wklęsłe wyżłobienia. 
3. Pomnik Wyzwolenia w Gorzowie Śląskim (1970). Dla swojego rodzinnego miasta Borowczak przewidział odlaną w betonie postać kobiety trzymającej orła jako symbol piastowskiej przeszłości Śląska. Trzy pylony znajdujące się za pomnikiem maja symbolizować zaś trzy powstania śląskie.
4. Pomnik Bojownikom o Polskość Śląska Opolskiego w Opolu (1972). Popularna Opolska Nike lub jeszcze popularniejsza Baba na byku to postać siedzącej na turze kobiety w rozwianym płaszczu.
5. Pomnik Matki Polki w Raciborzu (1973). Odlany w brązie pomnik kobiety trzymającej na ramieniu dziecko jest nawiązaniem do rzeźby antycznej.

Szóstym monumentem artysty stał się Pomnik Powstańca w Zdzieszowicach.

Tył zdzieszowickiego Klaudiusza.

Monument w Zdzieszowicach przedstawia postać powstańca z karabinem w dłoniach. Za nim znajduje się kolista forma mająca symbolizować słońce z znanej piosenki powstańczej Już zachodzi czerwone słoneczko:

Już zachodzi czerwone słoneczko
Za zielonym gajem,
Ubodzy powstańcy, śląscy szeregowcy
Idą na bój krwawy
Wpisali się do jednej brygady,
Powiodło ich serce,
Aby obsadzili cały Górny Ślązek
I jego granice (…)

Co ciekawe Poczta Polska już w 1980 roku wypuściła serię znaczków z Pomnikiem Powstańca w Zdzieszowicach:

Zdzieszowice były ważnym węzłem komunikacyjnym, a także strategicznym oraz taktycznym, dlatego powstańcy z kozielskiego baonu Leonarda Krukowskiego zajęli je już 9 maja 1921 roku bez większych walk. Tydzień później miasteczko stało się jednak areną zaciekłych walk. Siłom niemieckim nie udało się jednak zająć Zdzieszowic, chociaż małe oddziały przebiły się przez linie obronne powstańców. W przededniu niemieckiej kontrofensywy Zdzieszowice zostały obsadzone przez pododdziały 1 Dywizji Wojsk Powstańczych. 21 maja w pierwszym dniu kontrofensywy niemieckiej, oddziału uderzeniowe von Chappiusa zdobyły Zdzieszowice. Dalszy atak został jednak powstrzymany dzięki użyciu dwóch powstańczych pociągów pancernych.